Z okazji Europejskich Dni Dziedzictwa oraz 45. rocznicy powstania NSZZ "Solidarność" zapraszamy do zapoznania się z wystawą wirtualną pt. 45 lat NSZZ "Solidarność".
"Solidarność" wyrosła z oddolnego buntu społecznego wobec władzy komunistycznej, który kształtował się od połowy lat 70. XX w. w ramach tzw. opozycji demokratycznej. Gdy w lipcu 1980 r. władze zdecydowały się na podwyżki cen żywności napotkały się z powszechnym oporem społecznym. W trakcie tzw. gorącego lata 1980 r. strajkowały zakłady w Ursusie, Sanoku, Tarnowie, Włocławku, Ostrowie Wielkopolskim, Świdniku, Lublinie. W nocy z 16 na 17 sierpnia 1980 r. utworzono Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, na czele którego stanął Lech Wałęsa. 31 sierpnia podpisano porozumienie w Gdańsku. 17 września przedstawiciele komitetów strajkowych z całej Polski zdecydowali o utworzeniu jednego NSZZ "Solidarność" - 24 września Komitet Założycielski złożył w Sądzie Wojewódzkim w Warszawie wniosek o rejestrację. Statut "Solidarności" został zatwierdzony 10 listopada 1980 r. przez Sąd Najwyższy.
W ówczesnym województwie kaliskim strajki z 1980 r. miały dwojaki charakter: ekonomiczno-socjalny (w lipcu 1980 r. objęły zakłady URSUS, Mera ZAP, ZNTK w Ostrowie Wielkopolskim) i polityczny (wrzesień 1980 r. - Fabryka Wyrobów Runowych "Runotex", Kaliskie Zakłady Koncentratów Spożywczych "Winiary"). Podczas tej drugiej, wrześniowej fali wytworzyły się komitety strajkowe, które przekształcano szybko w tymczasowe komitety założycielskie NSZZ "Solidarność".
29 września 1980 r. w Kaliszu powstał Międzyzakładowy Komitet Założycielski NSZZ "Solidarność", na czele którego stanęli inżynier elektryk z Kombinatu Budowlanego w Kaliszu Antoni Pietkiewicz oraz były wiceprokurator Prokuratury Rejonowej w Kaliszu Bogusław Śliwa. MKZ rejestrował zakładowe komitety założycielskie, udzielał pomocy organizacyjnej i prawnej.
1 października 1980 r., na podstawie Porozumień Gdańskich, kaliska "Solidarność" otrzymała swój pierwszy lokal w Kaliszu przy ul. Staszica 28. Latem 1981 r. związek przeniósł się do Pałacu Ślubów przy al. Wolności 4. Zarząd Regionu zatrudniał łącznie 21 pracowników, w tym 18 pełnoetatowych.
7 listopada 1980 r. MKZ podpisał porozumienie z prezydentem miasta Kalisza. Na spotkaniu przedstawicieli "S" z całego województwa kaliskiego w Ostrowie Wielkopolskim 21 marca 1981 r. zdecydowano o utworzeniu regionu w oparciu o granice województwa kaliskiego. 4 czerwca 1981 r. w Ostrowie Wielkopolskim odbyło się Walne Zebranie Delegatów NSZZ "S" Województwa Kaliskiego, w trakcie którego podjęto oficjalną uchwałę, że region obejmie granice administracyjne województwa kaliskiego. 30 czerwca 1981 r., w drugiej części obrad WZD województwa kaliskiego ustalono, że region będzie miał nazwę Wielkopolska Południowa, jego stolicą będzie Kalisza, a przewodniczącym Zarządu Regionu został Zygmunt Rolicz z Sycowa, który pełnił tę funkcję do 4 listopada 1981 r. W skład Prezydium weszli: Antoni Pietkiewicz, Bogusław Śliwa, Henryk Piwowarczyk, Wojciech Kościelniak, Tadeusz Pluciński i Jerzy Koralewski. 13 delegatów tej organizacji brało udział w I Krajowym Zjeździe Delegatów w Gdańsku we wrześniu i październiku 1981 r., gdzie z inicjatywy Henryka Sicińskiego powstało Posłanie do Ludzi Pracy Europy Wschodniej. Region Wielkopolska Południowa obejmował swym zasięgiem całe województwo kaliskie poza rejonem Jarocina. Liczył ponad 150.000 członków. Przyjął trójstopniową organizację. Najwyższą władza był Zarząd Regionu, niżej struktury miejskie, zarządy okręgów, a najniżej organizacje zakładowe.
Kaliska "Solidarność" wydawała swoją prasę związkową. Od 20 października 1980 r. do 9 grudnia 1981 r. ukazywała się "Solidarność Województwa Kaliskiego". "Wiadomości Dnia" były wydawane od 10 czerwca 1981 r. do wprowadzenia stanu wojennego. Ponadto ukazywał się "Biuletyn Nocny", Serwis Informacyjny", "Gazeta Zjazdowa".
W wyniku tzw. prowokacji bydgoskiej w marcu 1981 r. MKZ w Kaliszu przekształcił się w Międzyzakładowy Komitet Strajkowy z siedzibą w FWR "Runotex". 27 marca ogłoszono strajk w wielu zakładach pracy i niektórych szkołach średnich. 28 października 1981 r. strajk podjęło prawie 25.500 osób - w tym w całości 21 zakładów pracy na wieść o podwyżkach cen.
W nocy z 12 na 13 grudnia 1981 r. w woj. kaliskim internowano 34 osoby. 14 grudnia 1981 r. związkowcom udało się wywieźć dokumenty i pieniądze ocalałe po rewizji SB i MO w siedzibie Zarządu Regionu przy al. Wolności 4 i zdeponować je w klasztorze oo. Jezuitów u o. Stefana Dzierżka. Skończył się karnawał "Solidarności", a rozpoczął się trudny czas działalności w podziemiu.
Główną ideą tej wystawy jest przedstawienie historii "pierwszej" Solidarności na terenie Ziemi Kaliskiej, jej karnawału - od momentu powstania związku do momentu ogłoszenia stanu wojennego.
Ekspozycja składa się z 31 obiektów. Pośród nich znajdują się dokumenty, fotografie, proporczyk, prasa solidarnościowa, druki ulotne, a takie nagranie filmowe. Najstarszy obiekt stanowi tymczasowe zaświadczenie o rejestracji Komitetu Założycielskiego NSZZ "Solidarność" przy Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Komunikacji Miejskiej w Kaliszu z 27 października 1980 r., najmłodszy zaś "Wiadomości Dnia" z datą wydania 13 grudnia 1981 r., czyli z dniem wprowadzenia stanu wojennego. Przedstawione obiekty pochodzą z różnych zespołów i zbiorów archiwalnych, jak np. Zbiór akt NSZZ "Solidarność" Regionu Wielkopolska Południowa; Zbiór fotografii, wydawnictw i druków ulotnych NSZZ "Solidarność", Urząd Miejski w Kaliszu, Spuścizna Józefa Wojciecha Krenza z Kalisza. Wykorzystano także materiały ze zbiorów prywatnych dr Grażyny Schlender i książki jej autorstwa pt. NSZZ Solidarność w województwie kaliskim w latach 1980-1990.
Zaświadczenie tymczasowe zawiadamiające o rejestracji Komitetu Założycielskiego NSZZ "Solidarność" przy Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Komunikacji Miejskiej w Kaliszu z 27 października 1980 r.
APK, Zbiór akt NSZZ "Solidarność" Regionu Wielkopolska Południowa, sygn. 1
Rejestracja Tymczasowego Komitetu Założycielskiego w Wytwórni Sprzętu Komunikacyjnego w 1980 r.
G. Schlender, NSZZ Solidarność w województwie kaliskim w latach 1980-1990, Kalisz 2006, s. 72
Zawarcie porozumienia pomiędzy władzami Kalisza a Międzyzakładowym Komitetem Założycielskim "Solidarność" 7 listopada 1980 r. Od lewej: wojewoda Zdzisław Drozd, prezydenta Kalisza Andrzej Spychalski, przewodniczący MKZ Antoni Pietkiewicz.
G. Schlender, NSZZ Solidarność w województwie kaliskim w latach 1980-1990, Kalisz 2006, s. 73
Protokół z posiedzenia prezydenta miasta Kalisza z przedstawicielami Międzyzakładowego Komitetu Założycielskiego NSZZ "Solidarność" w Kaliszu 2 grudnia 1980 r.
Ze zbiorów prywatnych dr Grażyny Schlender z Kalisza
Pismo wystosowane przez dyrektora Kombinatu Budownictwa Komunalnego w Kaliszu do Urzędu Miejskiego w Kaliszu 10 grudnia 1980 r. informujące o działalności NSZZ "Solidarność" w zakładzie.
APK, Urząd Miejski w Kaliszu, sygn. 288, s. 25
Pismo kierownictwa Wojewódzkiej Spółdzielni Ogrodniczo-Pszczelarskiej Zakładu Przetwórstwa Owocowo-Warzywnego w Kaliszu do Urzędu Miejskiego w Kaliszu z 15 grudnia 1980 r. informujące m. in. o przystąpieniu całej załogi zakładu, łącznie z dyrekcją, do NSZZ "Solidarność".
APK, Urząd Miejski w Kaliszu, sygn. 288, s. 55
Komunikat Komisji Zakładowej NSZZ "S" w WSK "PZL-Kalisz" wydany po 29.12.1980 r.
Ze zbiorów prywatnych dr Grażyny Schlender z Kalisza
Pierwszy numer pisma "Solidarność. Biuletyn informacyjny MKK Pleszew" ze stycznia 1981 r.
APK, Zbiór fotografii, wydawnictw i druków ulotnych NSZZ "Solidarność", sygn. 648
Komunikat z 24 stycznia 1981 r. informujący o powołaniu Sekcji Branżowej Budownictwa przy MKZ NSZZ "Solidarność" w Kaliszu.
Ze zbiorów prywatnych dr Grażyny Schlender z Kalisza
Oświadczenie Prezydium MKZ NSZZ "Solidarność" w Kaliszu w związku z zaproszeniem władz związkowych przez wojewodę kaliskiego do odbycia spotkania w Wojewódzkim Ośrodku Doskonalenia Kadr w Jedlcu z 17 marca 1981 r.
Ze zbiorów dr prywatnych dr Grażyny Schlender z Kalisza
"Biuletyn Nocny", nr 7 z 27/28 marca 1981 r. , a w nim raport ze strajku podpisany przez Prezydium Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego NSZZ "Solidarność" w Kaliszu.
Ze zbiorów prywatnych dr Grażyny Schlender z Kalisza
Pismo Międzyzakładowej Komisji Porozumiewawczej NSZZ "Solidarność" w Ostrzeszowie z 7 kwietnia 1981 r. w sprawie przydziału lokalu na cele biurowe w Ostrzeszowie.
APK, Zbiór akt NSZZ "Solidarność" Regionu Wielkopolska Południowa, sygn. 13
Konferencja sprawozdawczo-wyborcza NSZZ "S" ZNTK Ostrów Wielkopolski 9 kwietnia 1981 r.
Ze zbiorów prywatnych dr Grażyny Schlender z Kalisza
Decyzja Wydziału Spraw Lokalowych Urzędu Miejskiego w Kaliszu z 20 maja 1981 r. przydzielająca na rzecz MKZ NSZZ "Solidarność" w Kaliszu lokal użytkowy przy al. Wolności 4 jako lokal zastępczy.
Ze zbiorów prywatnych dr Grażyny Schlender z Kalisza
Podanie Prezydium MKZ NSZZ "Solidarność" w Kaliszu z 25 maja 1981 r. o przydział 500 litrów paliwa na cele związkowe.
Ze zbiorów prywatnych dr Grażyny Schlender z Kalisza
Wykaz ogniw NSZZ "Solidarność" w okręgu Ostrzeszów w czerwcu 1981 r.
APK, Zbiór akt NSZZ "Solidarność" Regionu Wielkopolska Południowa, sygn. 13
I Walny Zjazd Delegatów Regionu Kaliskiego 30 czerwca 1981 r.
Ze zbiorów prywatnych dr Grażyny Schlender z Kalisza
Marsz głodowy w Kaliszu na pl. Św. Józefa w sierpniu 1981 r.
G. Schlender, NSZZ Solidarność w województwie kaliskim w latach 1980-1990, Kalisz 2006, s. 109
Nekrolog informujący o śmierci sprawiedliwości - forma protestu przeciwko wydarzeniom bydgoskim - wydrukowany w "Wiadomościach Dnia" , nr 28 z 14 sierpnia 1981 r.
Ze zbiorów prywatnych dr Grażyny Schlender z Kalisza
Film (niemy) z poświęcenia sztandaru "Solidarności" w Fabryce Wyrobów Runowych "Runotex" 13 września 1981 r.
APK, Spuścizna Józefa Wojciecha Krenza z Kalisza, poz. 3/67
Proporczyk - pamiątka poświęcenia sztandaru "Solidarności" w Fabryce Wyrobów Runowych "Runotex" w Kaliszu 13 września 1981 r.
Ze zbiorów prywatnych dr Grażyny Schlender z Kalisza
Pierwsze strona nr. 44 "Wiadomości Dnia" - serwisu informacyjnego NSZZ "Solidarność" Region Wielkopolska Południowa z 17 września 1981 r.
Ze zbiorów prywatnych dr Grażyny Schlender z Kalisza
Pismo z 20 września 1981 r. informujące o zawiązaniu koła NSZZ "Solidarność" etatowych pracowników Regionu Wielkopolska Południowa.
APK, Zbiór akt NSZZ "Solidarność" Regionu Wielkopolska Południowa, sygn. 2
"Wiadomości Dnia" z 23 września 1981 r. Na pierwszej stronie Komisja Wydziałowa NSZZ "Solidarność" wystosowała pełne poparcie dla treści Posłania do ludzi pracy Europy Wschodniej.
Ze zbiorów prywatnych dr Grażyny Schlender z Kalisza
Tezy Zarządu Regionu NSZZ "Solidarność" Wielkopolska Południowa dla delegatów na I Krajowy Zjazd Delegatów w Gdańsku w 1981 r. APK, Zbiór fotografii, wydawnictw i druków ulotnych NSZZ "Solidarność", sygn. 309
Ze zbiorów prywatnych dr Grażyny Schlender z Kalisza
Od lewej: Krzysztof Szac - przewodniczący MKK NSZZ "S" w Pleszewie, Jan Kosmala - członek prezydium MKK "S" Pleszew, Roman Walczak - członek Komisji Zakład. W PKS Pleszew, Stefan Krawczyk - sympatyk "S" w biurze MKK w Pleszewie w 1981 r.
Ze zbiorów prywatnych dr Grażyny Schlender z Kalisza
Karta telefoniczna Czesława Kurzajewskiego - delegata na I Krajowy Zjazd Delegatów NSZZ "Solidarność" w Gdańsku, wystawiona 28 września 1981 r.
Ze zbiorów prywatnych dr Grażyny Schlender z Kalisza
Uchwała nr 8/81 z 27 października 1981 r. w sprawie strajku ostrzegawczego w zakładzie "Ponar-Wrocław" nr 3 w Pleszewie.
APK, Zbiór akt NSZZ "Solidarność" Regionu Wielkopolska Południowa, sygn. 16
Informacja o akcji protestacyjnej "Solidarności" Wielkopolski Południowej 28 października 1981 r.
APK, Zbiór fotografii, wydawnictw i druków ulotnych NSZZ "Solidarność", sygn. 300
Pismo "Solidarność" wydawane rzez Zarząd Regionu Wielkopolska Południowa, nr 30 z 11 listopada 1981 r. Typowy, regionalny periodyk "Solidarności", wydawany w czasie od 20 października 1980 r. do 9 grudnia 1981 r.
Ze zbiorów prywatnych dr Grażyny Schlender z Kalisza
"Wiadomości Dnia" wydawane przez Zarząd Regionu NSZZ "Solidarność" Wielkopolska Południowa - numer, który ukazał się w zmienionej formie, w obiegu podziemnym, z uwagi na konfiskatę sprzętu poligraficznego wydawcy. Jako datę wydania podano 13 grudnia 1981 r.
APK, Zbiór fotografii, wydawnictw i druków ulotnych NSZZ "Solidarność", sygn. 259
