28 listopada 2025 r. Archiwum Państwowe w Kaliszu we współpracy z Kaliskim Towarzystwem Przyjaciół Archiwaliów zorganizowało promocję najnowszej książki Krystyny Velkovej pt. Ruda darniowa żelaza na ziemi kaliskiej. W promocji wzięli udział członkowie KTPA, m. in. Sylwia Kwiatkowska, Świętosław Fortuna, Jerzy Sówka, Stanisław i Maria Sowa, pracownicy Archiwum i bliscy autorki.
Spotkanie otworzyła dyrektor APK dr Grażyna Schlender, przedstawiając sylwetkę autorki książki. Krystyna Velkova jest geografem, regionalistką, autorką 7 książek, z których 5 było wcześniej promowanych w Archiwum. Na stałe mieszka w Niemczech, do Polski często przyjeżdża, by zbierać materiał do kolejnych publikacji. Ma ogromną pasję do tego, by na nowo odkrywać rodzinne strony, okolice Cieni Młyn, Opatówka. Wydawcą jej publikacji jest firma "Edytor" należąca do Sławomira Woźniaka.
Krystyna Velkova wyjaśniła, że na ziemi kaliskiej są bardzo duże złoża rudy darniowej żelaza. To tutaj była ostania linia zlodowacenia. Lodowiec niósł ze sobą piasek z dużą ilością dodatkowych substancji. Było to środowisko beztlenowe. Na terenie zalewowym, w dolinie Prosny, ruda występowała w granulkach. Miejscowa ludność masowo wykorzystywała rudę darniową do budowy domów, ogrodzeń, mostów i innych budowli. Jeszcze w latach 70. Pozyskiwano rudę do budowy, wywożono ją także na Śląsk do wytopu - zawierała od ok. 20% do nawet 50 % żelaza. Z odkryć archeologicznych wynika, że na naszym terenie istniało wiele dymarek, w których wytapiano żelazo. Najwięcej takich budynków można dziś spotkać w Końskiej Wsi. Z tego materiału wyrabiano nawet groby na cmentarzach. Ludzie nie zwracają na ten materiał większej uwagi, choć niektórzy świadomie do niego wracają, jako elementu lokalnego dziedzictwa. W Choczu ktoś zbudował z niej płot, a w Pyzdrach powstają z niej przystanki autobusowe. Książka w postaci albumu zawiera wiele przykładów wykorzystania rudy - znajduje się nawet na pałacu myśliwskim w Antoninie, a także na starej karczmie w Russowie.
Krystyna Velkova przekazała na ręce dr Grażyny Schlender egzemplarz książki, przeznaczony do zbiorów bibliotecznych Archiwum. Wszyscy chętni mogli nabyć książkę z autografem autorki.
