10 czerwca 2025 r., w ramach obchodów Międzynarodowego Dnia Archiwów, Archiwum Państwowe w Kaliszu i Kaliskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk zorganizowały w siedzibie Starostwa Powiatowego w Kaliszu promocję książki autorstwa prof. dr. hab. Jerzego Pietrzaka pt. "Wyzwolenie Kalisza spod okupacji cesarsko-niemieckiej w 1918 r.".
W promocji udział wzięli m. in. starosta kaliski Jan Adam Kłysz, przewodniczący Rady Miasta Kalisza Sławomir Lasiecki, rektor Uniwersytetu Kaliskiego prof. dr hab. n. med. Andrzej Wojtyła, dyrektor Wielkopolskiego Urzędu Wojewódzkiego w Poznaniu Delegatura w Kaliszu Szymon Wdowczyk, radna Rady Powiatu Ostrowskiego Dorota Hurna reprezentująca Europoseł Marlenę Maląg, kanclerz Kurii Diecezjalnej ks. kanonik Marcin Papuziński reprezentujący biskupa kaliskiego Damiana Bryla, przewodniczący ZR NSZZ "S" Wielkopolska Południowa" Bernard Niemiec, Daniel Sztandera reprezentujący Senatora RP dr. Janusza Pęcherza, kustosz Sanktuarium św. Józefa w Kaliszu ks. prałat Jacek Plota, dr Jerzy Wypych i dr Elżbieta Steczek-Czerniawska z Uniwersytetu Kaliskiego, emerytowany dyrektor Miejskiej Biblioteki Publicznej w Kaliszu Adam Borowiak, najbliższa rodzina autora książki, dziennikarze i miłośnicy historii lokalnej.
Spotkanie było moderowane przez dyrektor APK dr Grażynę Schlender, która po powitaniu gości przypomniała ideę przyświecającą obchodom Międzynarodowemu Dniu Archiwów. Wyjaśniła przy tym, iż promocja doskonale wpisuje się w nią, gdyż przedmiotowa książka poprzez swoją bogatą bazę źródłową chroni zbiorową pamięć narodu polskiego i społeczności lokalnej. Dr Grażyna Schlender dodała, że Kalisz czekał ponad 100 lat na publikację opisującą skrupulatnie proces wyzwolenia miasta w 1918 r. Istniały co prawda opracowania na ten temat z okresu międzywojennego, np. publikacja wspomnieniowa Józefa Radwana, pamiętnik Juliusza Ulrycha, artykuły w "Gazecie Kaliskiej". Wiedza w nich zawarta wymagała jednak uzupełnienia i uporządkowania. W PRL niewiele mówiono na ten temat, który kojarzył się z "sanacją", a jeżeli, to tylko za zgodą partii i cenzury.
Publikacja składa się z 6 rozdziałów oraz ponad 100 ilustracji. Znajdziemy pośród nich fotografie Pałacu Gubernialnego (siedziby gen. Sontaga, a później Sztabu Wojskowego Ziemi Kaliskiej), Towarzystwa Muzycznego (gdzie odbywał się werbunek do legionów polskich), Banku Handlowego (miejsca siedzib obrad Rady Miejskiej Kalisza), Pałacu Puchalskich (siedziby Polskiej Organizacji Wojskowej) i dzisiejszego Uniwersytetu Kaliskiego przy ul. Nowy Świat (mieściły się tam koszary wojskowe). Książka bazuje na bogatej bazie źródłowej: aktach personalnych i odznaczeniowych z zasobu Centralnego Archiwum Wojskowego w Warszawie, rękopisach z Ossolineum, dokumentów z zasobu Archiwum Państwowego w Kaliszu, ówczesnej prasie oraz wspomnieniach i pamiętnikach bezpośrednich świadków wydarzeń. Publikację zaopatrzono w bogaty aparat pomocniczy w postaci: spisu ilustracji, wykazu skrótów, bibliografii, indeksu osobowego. Ogromną wartość naukową stanowią rozbudowane przypisy, zawierające wiele biogramów. Książka jest rodzajem przewodnika po Kaliszu z pogranicza końca zaborów i początku czasu niepodległości.
Prezes KTPN prof. UK dr hab. Krzysztof Walczak przedstawił sylwetkę prof. dr. hab. Jerzego Walczaka. Autor urodził się w Nowych Skalmierzycach, studia historyczne ukończył na Uniwersytecie Wrocławskim i to z tą uczelnią związał swoją przyszłość specjalizując się w historii Kościoła XIX i XX w., a także historii Polski XVI w. Jest wybitnym naukowcem, obecnie filarem Instytutu Badań Interdyscyplinarnych Badań Historycznych Uniwersytetu Kaliskiego. Ma za sobą także karierę polityczną. Gdy rodził się nowy ustrój został wybrany na Senatora RP I kadencji. W latach 1997-2001 był dyrektorem gabinetu marszałka Senatu RP Alicji Grześkowiak. Został odznaczony Krzyżem Kawalerskim i Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Jest honorowym członkiem KTPN.
Prof. dr hab. Jerzy Pietrzak opowiedział o swojej fascynacji Kaliszem 1918 r., która narodziła się w czasie, gdy pisał książkę o Powstaniu Wielkopolskim. Natrafił wówczas na informację, że w Ostrowie Wlkp. pojawiła się delegacja z Kalisza, która namawiała mieszkańców Ostrowa do podjęcia dalszej walki na szerszym terenie. To skłoniło autora do dalszych badań związanych już stricte z Kaliszem. Do napisania książki autora zachęcała także dyrektor APK dr Grażyna Schlender i prezes KTPN prof. UK dr hab. Krzysztof Walczak. W efekcie powstała publikacja, która uporządkowała stan wiedzy na temat tego, co działo się w mieście oraz przedstawiła nowe fakty: podniesienie, że przywódcy wyzwolenia Kalisza wywodzili się z POW oraz Polnische Wehrmacht pod auspicjami Rady Regencyjnej - zakazali oni rozbrajania Niemców, pozwolono im wyjść z Kalisza z pełnymi honorami; dochodziło do rywalizacji POW z oficerami Polnische Wehrmacht - ten konflikt był dotąd przemilczany w dyskursie historycznym; działania władz wojskowych wyprzedzili lokalni samorządowcy, którzy na spotkaniu 10 listopada 1918 r. postanowili przeprowadzić wybory nowych władz miejskich. W dniu następnym burmistrz Teodor Prądzyński ustąpił ze stanowiska na rzecz Bronisława Bukowińskiego. Publikacja "prostuje" wiele faktów i wydarzeń. Autor wykazał, że Juliusz Ulrych w swoich wspomnieniach przesunął wydarzenia o 1 dzień - według niego działania wojska zaczęły się 10 listopada, a faktycznie miały miejsce 11 listopada. Profesor uważa, iż mogło być to spowodowane ogromnym kultem dla walki zbrojnej, każdy chciał wykazać, że był pierwszy w rozbrajaniu Niemców.
Starosta kaliski Jan Adam Kłysz podziękował organizatorom za to, że promocja mogła odbyć się w historycznym, liczącym ponad 200 lat budynku, który był świadkiem niezwykle ważnych wydarzeń 1918 r.
W trakcie promocji wywiązała się dyskusja, a goście licznie zadawali pytania autorowi dotyczące liczby ludności Kalisza, aktywności Straży Obywatelskiej, czy działalności wojsk niemieckich. Miłym akcentem było wręczenie zaproszonym gościom po egzemplarzu książki i wykonanie pamiątkowych fotografii. Na koniec, z okazji Międzynarodowego Dnia Archiwów, kaliscy archiwiści przygotowali niespodziankę - okolicznościowy tort dla wszystkich obecnych.
Publikację pt. "Wyzwolenie Kalisza spod okupacji cesarsko-niemieckiej w 1918 r." można nabyć w Kaliskim Towarzystwie Przyjaciół Nauk.
